Inteligjenca artificiale (AI) është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, qoftë kur përdorim motorët e kërkimit, aplikacionet e bankës, apo edhe filtrat në rrjetet sociale. Por për të kuptuar më mirë këtë teknologji që po ndryshon botën, është e rëndësishme të njihni disa terma bazë. Ky artikull do t’ju ndihmojë të kuptoni konceptet kryesore të AI-së në mënyrë të thjeshtë, me shembuj praktikë dhe përdorime lokale.
Çfarë është Inteligjenca Artificiale
AI është aftësia e kompjuterëve për të kryer detyra që normalisht kërkojnë inteligjencë njerëzore, si njohja e imazheve, përkthimi i tekstit, ose marrja e vendimeve. Një shembull i thjeshtë është kur përdorni Google Translate për të përkthyer një tekst nga shqipja në anglisht, ose kur Netflix ju sugjeron një serial bazuar në shijet tuaja.
Termat bazë të AI-së
1. Algoritmi
Një algoritëm është një seri udhëzimesh që ndjek një kompjuter për të zgjidhur një problem ose për të kryer një detyrë. Në AI, algoritmet përdoren për të mësuar nga të dhënat dhe për të bërë parashikime.
Shembull praktik: një bankë shqiptare mund të përdorë një algoritëm për të analizuar historikun e pagesave të klientëve dhe për të sugjeruar një kredi të personalizuar.
2. Machine Learning (Mësimi i Makinerive)
Machine Learning është një degë e AI-së që i lejon kompjuterët të mësojnë nga të dhënat pa qenë të programuar në mënyrë të drejtpërdrejtë.
Shembull praktik: platformat e shitjeve online në Shqipëri, si dyqanet e mëdha elektronike, përdorin machine learning për të rekomanduar produkte bazuar në blerjet tuaja të mëparshme.
3. Deep Learning
Deep Learning është një formë më e avancuar e machine learning që përdor rrjete nervore artificiale për të përpunuar të dhëna komplekse.
Shembull praktik: aplikacionet për njohjen e zërit, si Alexa apo Google Assistant, bazohen në deep learning për të kuptuar dhe interpretuar fjalët tuaja.
4. Big Data
Big Data i referohet sasive të mëdha të të dhënave që krijohen çdo ditë. AI përdor këto të dhëna për të mësuar dhe për të përmirësuar rezultatet.
Shembull praktik: një kompani transporti në Tiranë mund të përdorë big data për të analizuar lëvizjen e autobusëve dhe për të përmirësuar oraret dhe shërbimin.
5. Chatbot
Një chatbot është një program i bazuar në AI që mund të bisedojë me përdoruesit.
Shembull praktik: disa biznese shqiptare, si operatorët e telefonisë, përdorin chatbot-e për të ndihmuar klientët të marrin informacione shpejt pa pasur nevojë të flasin me një operator njerëzor.
6. Natural Language Processing (NLP)
NLP është teknologjia që i lejon kompjuterët të kuptojnë dhe përpunojnë gjuhën njerëzore.
Shembull praktik: kur përdorni aplikacione që përkthejnë mesazhet nga anglishtja në shqip ose që korrigjojnë gabimet drejtshkrimore.
7. Computer Vision
Computer Vision është aftësia e kompjuterëve për të “parë” dhe interpretuar imazhet dhe videot.
Shembull praktik: sistemet e sigurisë në aeroportin e Rinasit përdorin computer vision për të identifikuar personat nëpërmjet kamerave.
8. Neural Networks (Rrjetet Nervore)
Këto janë struktura të frymëzuara nga truri i njeriut që ndihmojnë kompjuterët të mësojnë dhe të marrin vendime komplekse.
Shembull praktik: përdorimi i rrjeteve nervore në mjekësinë shqiptare për të analizuar imazhet e skanerëve dhe për të ndihmuar mjekët të diagnostikojnë sëmundjet.
9. AI Generative
Generative AI i referohet teknologjive që krijojnë përmbajtje të re, si tekste, imazhe, apo edhe video.
Shembull praktik: krijimi i teksteve të personalizuara për marketingun online në shqip ose dizenjimi i logove për biznese të reja.
10. Etika në AI
Etika në AI lidhet me përdorimin e drejtë dhe të sigurt të teknologjisë, duke mbrojtur privatësinë e individëve dhe duke shmangur paragjykimet.
Shembull praktik: kompanitë shqiptare që përdorin AI për rekrutimin e punonjësve duhet të sigurohen që algoritmet nuk diskriminojnë bazuar në gjini ose moshë.
Si përdoren këta terma në tregun shqiptar
AI nuk është më një koncept i largët për Shqipërinë. Ja disa raste ku këto teknologji janë duke u përdorur aktualisht:
- Bankat dhe fintech-et shqiptare po përdorin algoritme për të analizuar sjelljen e klientëve dhe për të parashikuar nevojat e tyre financiare.
- Startup-et në Tiranë po eksperimentojnë me aplikacione që përdorin NLP për të përkthyer tekstet ose për të analizuar sentimentin e komenteve në rrjete sociale.
- Shërbimet e logjistikës po përdorin big data për të optimizuar rrugët dhe për të kursyer karburant.
Këshilla për fillestarët që duan të mësojnë AI
Filloni me bazat
Mësoni për konceptet bazë si algoritmet dhe machine learning. Ka kurse falas online në platforma si Coursera ose edX që ofrojnë mësime në anglisht, por gjithashtu edhe materiale në shqip nga komunitetet lokale të teknologjisë.
Eksperimentoni me mjete falas
Përdorni mjete të thjeshta si ChatGPT, Bard ose MidJourney për të kuptuar si funksionon AI në praktikë. Për shembull, mund të provoni të krijoni tekste për blogun tuaj ose të gjeneroni ide për fushata marketingu.
Bashkohuni në komunitete lokale
Në Tiranë dhe qytete të tjera ka grupe teknologjike që diskutojnë për AI dhe organizojnë workshop-e. Këto janë një mundësi e mirë për të mësuar dhe për të krijuar rrjete me profesionistë.
Pse këta terma janë të rëndësishëm për të ardhmen
Të kuptuarit e këtyre termave nuk është vetëm për profesionistët e teknologjisë. Edhe bizneset e vogla, studentët apo profesionistët në fusha të ndryshme mund të përfitojnë duke kuptuar si të aplikojnë AI për të kursyer kohë, për të rritur produktivitetin dhe për të marrë vendime më të informuara.
Nëse e shikoni AI si një mjet që mund t’ju ndihmojë, jo si diçka komplekse ose të paarritshme, do të jeni më të përgatitur për sfidat dhe mundësitë që teknologjia do të sjellë në vitet e ardhshme.
Këshillë reflektuese: Hidhni hapat e parë duke kuptuar një ose dy terma nga ky artikull dhe kërkoni mënyra për t’i aplikuar në jetën ose biznesin tuaj. Filloni thjesht, dhe me kohë, do ta kuptoni se sa e fuqishme mund të jetë AI për të përmirësuar përditshmërinë tuaj.