Në vitin 2025, investimet globale në inteligjencën artificiale (AI) kanë arritur një nivel historik, duke përfshirë projekte miliarda dollarëshe dhe marrëveshje strategjike që po transformojnë mënyrën si zhvillohen teknologjitë e së ardhmes. Në këtë artikull do t’i zbërthejmë këto investime, do të kuptoni terminologjinë teknike në mënyrë të thjeshtë, dhe do të gjeni ide se si Shqipëria mund të përfitojë, së bashku me disa këshilla praktike për fillestarët.
Përmbledhje e investimeve kryesore globale në AI
Rritja kolosale e shpenzimeve nga gjigantët e teknologjisë
Sfidat ekonomike nuk e kanë ndaluar entuziazmin për AI-në. Kompanitë kryesore si Meta, Amazon, Alphabet (Google) dhe Microsoft parashikohet të shpenzojnë së bashku rreth 364–400 miliardë dollarë gjatë vitit 2025 për infrastrukturë AI, si qendra të të dhënave dhe çipa të avancuar.
Meta dhe investimi prej 50 miliardë dollarësh
Meta synon të ndërtojë një qendër kolosale AI në Luiziana, me vlerë të ulët prej 50 miliardë dollarësh, për të mbështetur fuqinë e saj kompjuterike për inteligjencën superinteligjente. Ky investim gjigant synon të fuqizojë kërkimet në modelet e reja të inteligjencës së përgjithshme artificiale (AGI).
OpenAI dhe projekti “Stargate” prej 500 miliardë dollarësh
OpenAI, së bashku me Oracle, SoftBank dhe partnerë të tjerë, njoftoi projektin e madh “Stargate Project” me vlerë deri në 500 miliardë dollarë për infrastrukturën AI deri në vitin 2029. Ky projekt është një ndër përpjekjet më të mëdha në histori për të krijuar kapacitete kompjuterike të shkallës planetare.
Brookfield dhe fondet për infrastrukturë AI në Evropë
Kompania Brookfield Asset Management po investon në infrastrukturë të AI-së, duke përfshirë një program zhvillimi prej €20 miliardë në Francë dhe projekte të ngjashme në Suedi. Në SHBA janë lëshuar rreth €750 milion si hua për ofruesit e infrastrukturës, duke forcuar një ekosistem të gjerë për ndërtimin e qendrave të reja të të dhënave.
Goldman Sachs dhe MIT: parashikime dhe realitete
Raporte nga institucionet prestigjoze tregojnë se, edhe pse Goldman Sachs parashikon investime globale deri në 200 miliardë dollarë në AI deri në fund të vitit 2025, një studim nga MIT tregon se vetëm 5% e kompanive arrijnë kthim real nga investimet në AI. Kjo tregon se edhe pse entuziazmi është i madh, sfidat për ta kthyer investimin në fitime reale mbeten shumë të mëdha.
Investimet evropiane — Initiativa InvestAI dhe më shumë
Si pjesë e Samitit “AI Action Summit”, BE-ja njoftoi Initiativën InvestAI me një fond €200 miliardë, përfshirë €20 miliardë për katër “gigafabrika” AI. Këto investime synojnë të krijojnë një ekosistem të fuqishëm inovacioni në Evropë dhe të balancojnë dominimin amerikan dhe aziatik në këtë sektor.
Shpjegim i thjeshtë i disa termave teknikë dhe koncepteve kryesore
Infrastrukturë AI: Mjedisi teknik që përfshin servera me çipa (si GPU—processing grafik) dhe qendra të të dhënave që trajtojnë llogaritje shumë të avancuara.
Çip GPU: Një lloj çipi optimizuar për të përpunuar shumë informacione në të njëjtën kohë — i rëndësishëm për trajnimin e modeleve të mëdha AI si LLM (model gjuhësor i madh).
Model gjuhësor i madh (LLM): Një program që “mëson” nga miliarda tekste për të prodhuar përmbajtje të re. Shembull: ChatGPT.
Kthim mbi investimin (ROI): Sa fitim sjell investimi në krahasim me koston — shpesh në gjenerimin e AI ky raport është i ulët në fazat e para.
Shembuj lokalë dhe ndikimi në Shqipëri
Në Shqipëri investimet kapitale në përgjithësi ishin në nivelin më të ulët që nga viti 2010 gjatë periudhës Janar–Prill 2025. Megjithatë, hapësira për inovacion mbetet. Start-up-et teknologjike në Tiranë mund të përdorin modelet open-source për të automatizuar shërbime të thjeshta si përkthimi, analizat e tregut ose chatbot-et për faqet e tyre. Bizneset lokale, nga agjencitë e marketingut deri te dyqanet online, mund të përdorin AI për të analizuar sjelljen e klientëve dhe për të përmirësuar ofertat. Gjithashtu, në sektorin e turizmit, kombinimi i blockchain me AI mund të krijojë platforma që sugjerojnë itinerare personalizuese për turistët bazuar në preferencat e tyre.
Këshilla praktike për fillestarët në fushën e AI-së
- Filloni me mjete falas: Platforma si OpenAI, Hugging Face, Google Colab ofrojnë API dhe modele falas për t’u testuar.
- Përcaktoni nevojat reale: Pyeteni veten se cili është problemi që doni të zgjidhni me AI, si p.sh. automatizimi i përgjigjeve ndaj klientëve ose analiza e të dhënave të shitjeve.
- Filloni me hapa të vegjël: Mos investoni shumë para në fillim; krijoni një prototip të thjeshtë, si një integrim i AI në Google Sheets për klasifikim të të dhënave.
- Trajnim dhe komunitet: Regjistrohuni në kurse online si Coursera ose Udemy dhe lidheni me komunitetet lokale për të mësuar nga përvojat e të tjerëve.
- Monitoroni kostot dhe rezultatet: Edhe modelet falas kanë kufizime, prandaj monitoroni përdorimin dhe analizoni sa vlerë shton AI në proceset tuaja të përditshme.
Reflektim përfundimtar
Investimet gjigante në AI tregojnë se teknologjia po bëhet një shtyllë kyçe për zhvillimin ekonomik dhe inovacionin global. Edhe nëse në Shqipëri mundësitë janë më të kufizuara, çdo individ ose biznes mund të fillojë me hapa të vegjël për të eksploruar fuqinë e kësaj teknologjie. Mund të filloni që sot me një projekt të thjeshtë, qoftë një chatbot për klientët tuaj, një analizë të çmimeve ose një aplikacion për turizmin vendas. Pyetja që mbetet është: çfarë do të krijoni sot për të shfrytëzuar potencialin e AI-së?